LITERATUUR
Vakliteratuur Verlies- en rouw
–Als een geliefde sterft, Hans Stolp.
Als een geliefde sterft is de schok meestal zo groot, dat het niet echt tot ons doordringt wat er allemaal gebeurt. We zien het wel, maar beseffen het niet. Pas later, wanneer we ons gaan realiseren dat het echt waar is dat onze geliefde nooit meer terugkomt, komen de gevoelens naar boven die zijn of haar dood in ons hebben opgeroepen. En dan begint de lange weg van het doorleven van het verdriet en de eenzaamheid. Voor velen is deze periode ook de tijd waarin we allerlei vragen gaan stellen zoals: wat is de dood eigenlijk? We willen weten en begrijpen. En daarom is juist deze periode van verdriet dikwijls ook het begin van een nieuwe, spirituele levensweg. Met onze gevoeligheid kunnen we aanvankelijk de weg van onze geliefde aan de overkant van de dood soms volgen. Wat onze persoonlijke houding hierin ook is, voor bijna iedereen betekent het verwerken van het verdriet het gaan door een donkere tunnel, waarin je soms geen hand voor ogen kunt zien. Pas voorbij het diepste donker begint er weer wat licht te dagen, kunnen wij ons weer heel voorzichtig, stap voor stap, openen voor het leven. Elk rouwproces is ook een transformatieproces.
–Met mijn ziel onder de arm, Riet Fiddelaers. Tussen welkom heten en afscheid nemen.
In dit boek wordt duidelijk hoe onlosmakelijk liefde en rouw met elkaar verweven zijn. Wie liefheeft, neemt het risico van verlies erbij. Want zonder rouw gaat het niet. Rouwen doen we niet alleen bij een verlies door de dood maar ook bij een verlies door echtscheiding, van werk, een ideaal of je thuisland. Aan de hand van stappen in de verliescirkel neemt Riet Fiddelaers-Jaspers de lezer mee op verkenning door het rouwlandschap. Haar rijke ervaring blijkt uit de voorbeelden uit de dagelijkse praktijk die ze beschrijft. Dat maakt dat dit boek makkelijk leesbaar is en je als lezer diep kan raken.
–Aan de slag met verlies, Riet Fiddelaers en Jakob van Wielink. Coachen bij veranderingen op het werk.
De auteurs schrijven toegankelijk over de impact van een (persoonlijk) verlies op de werkvloer, door fusie, ontslag of overlijden. Maar ook zaken als ongewenste kinderloosheid, echtscheiding of ziekte kunnen het functioneren van iemand belemmeren. Dit boek combineert voorbeelden met theorie en geeft suggesties en tips en is een handleiding voor het begeleiden en coachen van werknemers.
–Door eigen hand, Joost Zwagerman.
Ieder jaar proberen in Nederland meer dan dertigduizend mensen zich van het leven te beroven. Bij circa vijftienhonderd mensen slaagt die poging. Dat zijn meer slachtoffers dan er jaarlijks in het verkeer vallen. Wat betekent het om een vriend, familielid of ouder door zelfmoord te verliezen? Door eigen hand bevat de artikelen en essay’s die de bekende auteur Joost Zwagerman over dit onderwerp heeft geschreven. Het legt de verschillen van inzicht bloot die er leven over dwingende – en vaak pijnlijke – vragen omtrent zelfmoord en de nabestaanden. Een pijler in het boek vormen de lange en indringende gesprekken met vijf schrijvers, onder wie Arthur Japin en Renate Dorrestein, die tot de groep van nabestaanden behoren. De boeken waarin zij over dit onderwerp schreven vormden de aanleiding voor deze gesprekken.
–Over rouw, Elisabeth Kübler-Ross.
–De cirkel van leven en sterven, Ari van Buuren.
In januari 1998 vond er voor het eerst een ‘spirituele boekenweek’ in Nederland plaats. Het thema was Afscheid en dood. In dat kader had Uitgeverij Ankh-Hermes een leerling van Elisabeth Kübler-Ross, David Kessler, uitgenodigd voor de presentatie van zijn boek ‘Het recht om waardig te sterven’. Die presentatie vond plaats tijdens een symposium in de Geertekerk te Utrecht. In deze symposiumbundel ‘De cirkel van leven en sterven’ tref je David Kesslers lezing ‘Het recht om waardig te sterven’ aan. Hij behandelt systematisch zijn visie op het stervensproces en illustreert deze met vele praktijkvoorbeelden.
–Wenen om het verloren ik, Arthur Polspoel.
Als iemand sterft, sterft er ook iets in de nabestaanden. Dit boek beschrijft hoe de rouwverwerking verloopt, en geeft vooral inzicht in de innerlijke dynamiek van de rouw, in de beleving van verdriet. Arthur Polspoel pleit voor het doorleven van al die verwarrende emoties. Door de pijn, schuldgevoelens en boosheid heen kan de rouwende zijn ingestorte leven weer opbouwen.
–Vingerafdruk van verdriet, Manu Keirse, (1999), Lannoo. De auteur schreef dit boek voor iedereen die geconfronteerd wordt met het verlies van een dierbaar iemand. Het is niet alleen geschreven voor de nabestaanden zelf maar ook voor de mensen uit de omgeving van wie veel steun verwacht wordt.
–Je kind verliezen: zoektocht naar weerbaar rouwen, Marinus van den Berg (1997), Kok , Kampen. Ouders die een kind verliezen voelen zich vaak onbegrepen. Dit boek probeert een gids te zijn tussen twee werelden, de binnen- en de buitenwereld, en gaat op zoek naar manieren van ‘weerbaar rouwen’.
–Afscheid nemen. Loslaten wat dierbaar is, Riekje Boswijk-Hummel, (1999) De Toorts, Haarlem. Het boek geeft een zeer compleet en overzichtelijk beeld van de emoties waarmee mensen te maken (kunnen) krijgen, wanneer er dierbare naasten overlijden of als er sprake is van het verlies van gezondheid, (echt)scheiding, verhuizing, emigratie. Dit boek is gebaseerd op de overtuiging dat ieder verlies goed kan worden verwerkt. Heel leesbaar, voor zowel rouwenden als degenen die steunen.
-Rouw op je dak – Verder leven na de dood van een dierbare. Jos Brink.
Rouwen betekent een moeilijke weg gaan: je weet dat je kunt lopen, maar je wilt eigenlijk niet verder. Er ligt een onoverzichtelijk traject voor je. Een rouwproces geeft uitdrukking aan pijn en verdriet, twee grote emoties die onlosmakelijk aan elkaar zijn verbonden. Het is een weg die je toch moet gaan. Naar een horizon waar hemel en aarde wellicht weer bij elkaar komen… Rouwen is een proces van heling, het uiteindelijk accepteren van wat onvermijdelijk bleek. Er zijn vooralsnog alleen maar verliezers en je hebt geen enkel uitzicht op winst. Wat jou is overkomen, is de meest traumatische ervaring die mensen kunnen hebben. En er is niemand die echt weet en kan meevoelen wat jij voelt, omdat geen twee mensen gelijk zijn, ook al hebben zij hetzelfde te doorstaan. Jouw verdriet is uniek. Hoe groei je door je pijn heen? En kan dat? Hoe ga je om met je woede? En wat is berusting? In dit eerlijke boek probeert Jos Brink, pastor en stervensbegeleider, maar ook theatermaker (en dus een ‘mensen-mens’) geen gemakkelijke antwoorden te geven op alle vragen die je hebt. Wel herkent hij, vanuit zijn lange ervaring, jouw situatie. Hij kan je wellicht richting geven, een beetje sturen, waardoor eenzaamheid weer in tweezaamheid verandert. Dat wat de auteur zelf, en samen met anderen, heeft meegemaakt, vormt de basis van Rouw op je dak, bepaald niet alleen geschreven voor mensen die leven vanuit een religieuze optiek: wie je ook bent, waar je ook bij wilt horen, verdriet is verdriet. Jos Brink legt je in dit boek geen waarheden op, maar probeert met je mee te gaan. Niet om je te dragen, want dat kan niet. Maar misschien kan hij jou wel weer leren lopen… Ook als luisterboek verkrijgbaar.
–De dood de baas, Harry Kuitert.
–Verlaat verdriet, Mieke Ankersmid.
–Het Tibetaanse boek van leven en sterven, Sogyal Rinpoche.
-Over wandelen en spiritualiteit (Zie ook bij natuurbeleving)
-Het wonder van wandelen, Didi Joppe, een praktische gids bij levensvragen
Wandelen in de natuur brengt rust. Het geeft je ruimte tot denken en voelen en helpt je antwoorden te vinden op vragen die bij je leven. De natuur werkt helend: de stilte, de vogels, frisgroene blaadjes, de wind langs je oren of een sneeuwbui. Door bewust te wandelen kun je van deze kracht gebruik maken en gaandeweg doordringen tot je eigen kern. Dit is geen zweverig boek, maar een praktische gids die een weg wijst om het wonder van wandelen zelf te ervaren. Het bevat inzichten uit het boeddhisme om bij je levensvragen te komen en vooral veel oefeningen die je tijdens het wandelen kunt doen.
-De geur van versgemaaid gras, Thich Nhat Hanh, een gids voor loopmeditatie
In dit boek nodigt Thich Nhat Hanh ons uit weer als een kind te leren lopen. De vier grondhoudingen van de mens zijn: zitten, lopen, staan en liggen. Er zijn veel zenscholen die voor de meditatie de voorkeur geven aan het zitten, en het lopen slechts als een soort snelle gymnastische verpozing tussen de zitperiodes beschouwen. Thich Nhat Hanh (1926) werd op 16-jarige leeftijd in Hue (Midden-Vietnam) monnik in een boeddhistisch zenklooster. Hij ontwikkelde zich door oefening een studie tot een veelzijdig leraar en dichter en werd een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het ‘geëngageerde’ boeddhisme.
Voor meer boekentips, zie: http://www.wandelzoekpagina.nl/boeken/wandelen-en-spiritualiteit/3/