Boekenlijst
INSPIRATIE-BLOG
Al een tijd verzamel ik mooi inspiratiemateriaal op het gebied van zingeving en rouwverwerking. Ik heb ervoor gekozen verschillende terreinen die mij boeien aan te boren en daar materiaal vandaan te halen. Inmiddels heb ik al een kleine schatkamer, waar ik blij mee ben en graag geef ik anderen een kijkje hierin.
Als je zelf mooi materiaal hebt, waarvan je denkt dat dat past in mijn verzameling, dan doe je mij een groot plezier als je het mij toestuurt. Alvast bedankt voor het meebouwen!
Wat je hier kunt vinden: Literatuur.
–Het geheim, Anna Enquist.
Op een avond leest Bouw Kraggenburg in de krant een recensie over een verzamel-cd van de pianiste Wanda Wiericke. Tientallen jaren is het geleden dat hij haar, zijn ex-vrouw, voor het laatst gezien heeft. De recensie vertelt hem dat zij begin jaren tachtig door ziekte gedwongen werd het muziekleven te verlaten, terwijl hij dacht dat ze in Amerika zat. Wanneer Bouw erachter komt dat Wanda zich heeft teruggetrokken in een dorpje in de Pyreneeën, neemt hij het besluit zijn bezoek aan een congres in San Sebastian met een week te vervroegen en een omweg te maken langs de vrouw die haar muzikale ambities zwaarder liet wegen dan zijn liefde voor haar. Zo naderen heden en verleden elkaar gaandeweg in Het geheim.
–Contrapunt, Anna Enquist.
Anna Enquist (1945) is een van de bekendste schrijvers in de Nederlandse literatuur. Zij begon als dichter, maar maakte vooral naam met haar romans ‘Het meesterstuk’ (1994) en ‘Het geheim’ (1997). Zij schreef het boekenweekgeschenk van 2002. In ‘Contrapunt’ vertelt zij het aangrijpende verhaal van het verlies van haar dochter door een ongeluk. Een vrouw wijdt zich aan het instuderen van de Goldbergvariaties van Bach. Ieder hoofdstuk wordt ingeluid door de muzieknotatie van de opeenvolgende variaties. Elk muziekfragment roept bij de vrouw herinneringen op. Herinneringen aan haar eigen geschiedenis als pianiste en schrijfster, aan haar gezin, haar moederschap en aan haar overleden dochter. Hiermee vervlochten is het verhaal van Bach die de Goldbergvariaties componeerde na de dood van een volwassen zoon. Dit spiegelverhaal geeft de roman de diepte van een contrapunt. De compositie van het boek is strak als de muziek van Bach. De emoties zijn beteugeld door de taal en de ‘vertaalde’ muziek. Dat geeft het verhaal de spanning en de dynamiek van een levende herinnering.
–De verdovers, Anna Enquist.
Wanneer psychotherapeut Drik de Jong na een periode van rouw – zijn vrouw overleed na een lang ziekbed – een nieuw begin maakt met zijn professionele werkzaamheden, krijgt hij al snel te maken met een jonge patiënt, de student psychiatrie Allard Schuurman, op wie hij totaal geen grip krijgt. De relatie wordt nog gecompliceerder wanneer Schuurman hem vertelt dat hij met zijn studie stopt en anesthesiologie gaat doen. Uit wat hij verder te horen krijgt, kan hij opmaken dat Schuurman onder de vleugels komt van anesthesiologe Suzan, Driks zus, getrouwd met zijn beste vriend Peter. Drik verzuimt Allard van deze verstrengeling op de hoogte te brengen. Met alle noodlottige gevolgen van dien.
Anna Enquist deed in het Amsterdamse VU-ziekenhuis op de afdeling anesthesiologie uitgebreide research voor dit boek.
–Tonio, A.F.Th. van der Heijden.
Op de Eerste Pinksterdag van 2010 komt Tonio van der Heijden, het enig kind van A.F.Th. van der Heijden en Mirjam Rotenstreich, bij een verkeersongeval om het leven. Het is vroeg in de ochtend als hij, ter hoogte van het Vondelpark in het centrum van Amsterdam, wordt geschept door een auto. Hij wordt in kritieke toestand naar het Academisch Medisch Centrum vervoerd, waar hij diezelfde dag aan zijn verwondingen overlijdt. Tonio zal niet ouder worden dan 21 jaar. A.F.Th. van der Heijden doet het enige waar hij op dat moment toe in staat is: in zijn herinnering graven, aantekeningen maken, schrijven. Daarbij voortgedreven door twee dwingende vragen: wat gebeurde er met Tonio in de laatste uren en dagen voorafgaand aan de ramp, en hoe kon dit ongeluk plaatsvinden? Een zoektocht naar het wat en het hoe, die leidt langs verschillende ooggetuigen, vrienden, politiemensen, artsen en het mysterieuze meisje Jenny, dat in de laatste weken van Tonio’s leven een cruciale rol blijkt te hebben vervuld. Tonio vormt de neerslag van die zoektocht. Een nauwgezette reconstructie van een jongensleven en een radeloze queeste naar zin en betekenis.
–Asbestemming, A.F.Th. van der Heijden.
Na de dood van zijn vader schreef van der Heijden dit boek. Het is een openhartig en autobiografisch boek. Beschrijvingen van de laatste dagen van het leven van zijn vader met wie hij een moeizame relatie had, worden afgewisseld door verhalen over Van der Heijden’s jeugdjaren en zijn huidige leven als vader van een zoontje dat net jarig is op de dag dat zijn vader sterft. Verder zijn er passages over leven, dood en drankgebruik. In het gedeelte ‘Heijdeniana’ krijgen allerlei aantekeningen, herinneringen en invallen een plaats.
Van der Heijden typeerde ‘Asbestemming’ zelf als ‘een boek van vader en zoon’. ‘Dat wat ik ben, komt voor een groot deel voort uit hem. Het gaat dan ook nooit over hem los van mij’.
–Een hart van steen, Renate Dorrestein.
De twaalfjarige Ellen is één van vijf kinderen uit het gezin Van Bemmel die een familiedrama meemaakt. Vijfentwintig jaar later keert Ellen, als enige nog levende Van Bemmel, terug naar haar ouderlijk huis. Ze is zwanger, ongepland, maar niet geheel toevallig. Vol angst bivakkeert ze in de lege, kale kamers, die bevolkt worden door schimmen. Het terugkijken op haar jeugd is nodig om het drama te verwerken.
–Lisa’s adem, Karel Glastra van Loon.
De drie hoofdpersonen van Lisa’s adem hebben één ding met elkaar gemeen: het gemis van Lisa. Voor haar vriendje Talm was zij zijn eerste liefde, voor haar moeder Sophie was zij haar enige kind en voor Sebastiaan, de stiefvader, is zij het geheim waaraan hij ten slotte te gronde gaat.
Lisa is zeventien als zij tijdens een vakantie in Frankrijk spoorloos verdwijnt. Is zij ontvoerd? Heeft ze zelfmoord gepleegd? Of is ze weggelopen?
De achterblijvers moeten leren leven met vragen waarop zij nooit antwoord zullen krijgen en raken geïsoleerd in hun eigen verdriet. Als een van de vragen echter toch wordt beantwoord, veranderen de onderlinge verhoudingen van de drie en raken de gebeurtenissen in een stroomversnelling.
–De passievrucht, Karel Glastra van Loon.
Wat gebeurt er als je als vader van een dertienjarige zoon ontdekt dat je al je hele leven onvruchtbaar bent? Die vraag is het intrigerende beginpunt van De passievrucht. Op zijn zoektocht naar de biologische vader van zijn zoon Bo neemt de verteller de lezer mee op een reis door zijn verleden. Alles wat hij al die jaren over zichzelf en over zijn leven heeft geloofd moet hij heroverwegen. En hij zal antwoorden moeten geven op vragen die hij liever nooit had gesteld. Wat weet je eigenlijk van degenen die je liefhebt? Hoe goed ken je hen die je het meest na zijn?
De passievrucht werd bekroond met de Generale Bank Literatuurprijs en groeide uit tot een wereldwijde bestseller. Een boek over verlies van verwachtingen.
–Ongeneeslijk optimistisch, Karel Glastra van Loon.
In januari 2004 verbleef Karel Glastra van Loon in Michigan om literatuuronderwijs te geven aan de universiteit van Ann Arbor. Tijdens het sleeëen met zijn kinderen werd hij plotseling onwel, en per ambulance moest hij worden afgevoerd naar een ziekenhuis. Een ER-arts ontdekte twee uur later een hersentumor. In Nederland volgden bestralingen, hersenoperaties en chemokuren. Goede en slechte periodes wisselden elkaar af, maar nooit gaf hij op. Het gezinsleven met drie jonge kinderen ging intussen ‘gewoon’ door.
Op 1 juli 2005 overleed Karel Glastra van Loon op 42-jarige leeftijd aan de gevolgen van zijn hersentumor.
In Ongeneeslijk optimistisch beschrijft Glastra van Loon in mooie, korte verhalen openhartig zijn leven als kankerpatiënt. Hij geniet van het kleine, is opgewekt over de toekomst en verliest nooit zijn humor.
In De kleine blonde dood vertelt de ik-figuur over het kortstondige leven van zijn zoontje. Mickey, het kind van hem en Mieke, een vijftien jaar oudere lerares Engels, zal zijn zesde verjaardag niet halen. Daarnaast haalt de ik-figuur herinneringen op aan zijn eigen, door de oorlog geestelijk misvormde vader. De kleine blonde dood is een hartverscheurend verhaal over verlies, verdriet en machteloosheid. Een monument voor een kleine, gestorven jongen.
–De kleine blonde dood, Boudewijn Büch.
In De kleine blonde dood vertelt de ik-figuur over het kortstondige leven van zijn zoontje. Mickey, het kind van hem en Mieke, een vijftien jaar oudere lerares Engels, zal zijn zesde verjaardag niet halen. Daarnaast haalt de ik-figuur herinneringen op aan zijn eigen, door de oorlog geestelijk misvormde vader. De kleine blonde dood is een hartverscheurend verhaal over verlies, verdriet en machteloosheid. Een monument voor een kleine, gestorven jongen.
Na het verschijnen in 1985 van ‘De kleine blonde dood’ bleek Boudewijn Büchs roman onmiddellijk een groot succes. Sinds die tijd is het nooit uit druk geweest en is er de nodige aandacht aan besteed. Ook de verfilming van de roman in 1993 heeft bijgedragen aan het succes. Ter gelegenheid van het in februari 2003 verschenen ‘vervolg’ op ‘De kleine blonde dood’ (‘Het geheim van Eberwein’) heeft de auteur het boek opnieuw zorgvuldig doorgenomen en op een aantal plaatsen wijzigingen aangebracht.
–De overgave, Arthur Japin.
De overgave, gebaseerd op historische feiten, is een roman over hoop, wraak en nietsontziende liefde. Arthur Japin ontving er de NS-Publieksprijs 2008 voor. Van de oorspronkelijke, gebonden uitgave werden al 250.000 exemplaren verkocht.
Texas 1836 – een groep jonge Comanche-indianen overvalt het fort van de pioniersfamilie Parker. Granny, de moeder van het gezin, wordt mishandeld. Haar man, dochter en schoonzoon worden voor haar ogen gedood en haar kinderen en kleinkinderen worden ontvoerd. De vrouw overleeft het ondraaglijke op pure wilskracht. Voortaan kent haar leven nog maar één doel: de ontvoerde kinderen terugvinden. ‘Een mens is nu eenmaal niet gebouwd om op te geven.’ In haar gevecht om haar kinderen en kleinkinderen leert Granny uiteindelijk het machtigste wapen te hanteren: vergeving.
Buitenlandse auteurs:
–Overgave en strijd, Ken Wilber, co-auteur: Treya Killam.
In 1983 ontmoet Ken Wilber – bekend auteur van meer dan tien boeken over transpersoonlijke psychologie – de intelligente, gevoelige en knappe Treya Killam, en het is liefde bij de eerste aanraking. Enkele dagen na hun huwelijk blijkt dat zij borstkanker heeft, en moeten zij hun huwelijksreis doorbrengen in het ziekenhuis. 
Dan begint een vijf jaar durende strijd voor haar leven, zowel door het toepassen van elke vorm van medische therapie, bestraling en chemotherapie, als door alternatieve benaderingen en meditatie. Treya’s ontroerende dagboeken verwoorden haar diepste ervaringen en eindeloze poging om deze slopende ziekte te gebruiken voor innerlijke groei en transformatie. Ken Wilber beschrijft zijn eigen persoonlijke strijd om als helper zichzelf volledig te moeten wegcijferen en het heen en weer geslingerd worden tussen wanhoop en akseptatie. Daarnaast stelt hij zich wezenlijke vragen over de betekenis van ziekte, de zin van meditatie en therapie, het innerlijk verwerken van lijden.
–Haar naam was Sarah, Tatiana de Rosnay.
De tienjarige Sarah wordt in de nacht van 16 juli 1942 samen met haar ouders opgepakt en naar het Vélodrome d’Hiver in Parijs gebracht, waar duizenden joden worden verzameld voor deportatie. Niemand heeft echter gezien dat Sarah haar kleine broertje Michel in een kast opsloot, net voordat de politie het appartement binnendrong. Zestig jaar later krijgt Julia Jarmond, een Amerikaanse journaliste in Parijs, de opdracht een artikel te schrijven over deze razzia. Ze gaat op zoek in archieven en via het dossier van Sarah ontdekt ze een goed verborgen geheim van haar schoonfamilie. Een ingrijpend verhaal over verlies en rouw.
Bijzondere bloemlezing:
–Kon uit de dood ik die ene doen keren, Jos de Kleijne.
Jos de Kleijne zocht in de Nederlandstalige literatuur naar persoonlijke reacties op het verlies van een naaste.
Hij stelde een bundel samen met teksten van bekende en minder bekende auteurs. Naast gedichten nam hij ook roman- en dagboekfragmenten, brieven, grafredes en gedachtenisportretten op.
Bloemlezing van reacties op het verlies van een naaste, meestal in dichtvorm, maar ook als prozafragment (grafrede of gedachtenisportret). Er zijn vijf afdelingen: de dood van vader of moeder; van kind, broer of zus; van de geliefde; van vriend of collega-auteur; en de eigen dood. De uitingen van rouw stammen uit alle eeuwen: er zijn klassiek geworden gedichten bij en volslagen onbekende teksten, die niet allemaal even krachtig overkomen. Hoofdgedachte is wel dat eenieder wie de dood van een naaste overkomt met een schok op de eigen beperktheid wordt gedrukt. Vervolgens ontstaan vaak wanhoop, angst en verdriet (de dode is onherroepelijk onbereikbaar geworden), maar ook rust, helderheid en vertroosting ( het besef tot voltooiing te komen, opgenomen te worden in het grote geheel van de aarde).
Eerder verscheen van Hans Warren en Mario Molengraaf eenzelfde soort bloemlezing (zij het met alleen gedichten): “Ik heb alleen woorden: de honderd meest troostrijke gedichten over afscheid en rouw uit de Nederlandse poëzie” (a.i. 98-26-181-9). Hoewel ik die keuze fijner en zorgvuldiger acht en dus mooier om te lezen, meen ik dat ook deze bundel genoeg teksten bevat die rouwenden zullen aanspreken. Stijlvolle, verzorgde uitgave.